Wat als het steeds maar niet lukt om een gezonde, fijne balans te vinden?
Wees gerust, je bent niet de enige, het hoort bij onze volksaard. We drukken elkaar voortdurend op het hart, “Doe rustig aan”, “Zorg goed voor jezelf”, “Pas op je gezondheid”, maar als het er op aan komt doen we zelf meestal toch te weinig om ons fit te voelen. Toch is er wel hoop.Het gaat vaak mis omdat we ondertussen ook dingen denken als “Van hard werken is nog nooit iemand door gegaan” en we “bloed, zweet en tranen” verheerlijken . Een combinatie van calvinisme, na-oorlogse normen en waarden en stoer doen lijken ons gedrag meer te beïnvloeden dan de toch heel bekende, rationele overweging dat je beter voor een ander kunt zorgen als je ook goed voor je zelf zorgt.
In deze blog leg ik daarom vijf veel voorkomende valkuilen bloot die een relaxter leven in de weg staan. Waarschijnlijk staat er ook wel een bij waar jij geregeld intrapt. Daarom schrijf ik hier dan ook de aanknopingspunten waarmee je toch meer balans aan kunt brengen.
Wel minder gaan doen, maar ook minder leuke dingen?
Een bekende valkuil is om vooral rustiger aan te gaan doen en dan als eerste de leuke dingen te skippen. Mensen blijven dan net zo hard door gaan met hun taken (werk, opvoeding, mantelzorg) en besparen energie op de ontspannende activiteiten. Sport, hobby’s en sociale contacten worden dan bijvoorbeeld vervangen door televisie kijken of social media bijhouden op de bank. Op die manier kan je lijf wel wat ontspannen, maar je brein zeker niet. Je ervaart met social media nog steeds veel prikkels en als je weinig beweegt worden er ook stoffen aangemaakt die voor ontspanning zorgen. Slaap gaat dan minder goed, dus herstel ook. Daarnaast doe je zo minder dingen die voldoening, trots of gevoel van verbinding geven, zoals je wel hebt als je aan hobby’s werkt of sociale contacten hebt. Als je dat wat langere tijd achtereen doet, ga je vaak nog minder energie ervaren dan je al had. De oplossing is er in gelegen om juist meer tijd aan actieve ontspanning te besteden, door dingen te gaan doen die je voldoening of steun geven.
Niet kunnen voelen hoe het gaat of wat je nodig hebt
Onder hoge druk is het lastig om afstand te nemen en goede, rationele keuzes te maken. Meestal blijven mensen dan hangen in hun primaire reactie en in onze maatschappij is dat vaak doorzetten, volhouden afzien en hopen op betere tijden. Loslaten, relativeren en ervaren wat het lijf nodig heeft, is dan nog veel moeilijker dan normaal. Als de druk dan lang blijft aanhouden, blijft het stressniveau dat nodig is om door te bijten en alert te blijven ook hoog, waardoor ontspanning, slaap en herstel minder goed verlopen. Met uitputting als risico. Het aanvoelen van wat je nodig hebt, wordt dan steeds moeilijker. In zulke gevallen is het raadzaam om met naasten of desnoods een deskundige (huisarts, psycholoog, coach bijvoorbeeld) te bespreken wat gezond zou kunnen zijn en hoe het patroon doorbroken zou kunnen worden.
Een manier om inzichtelijk te maken die mensen vaak enorm veel oplevert is een HRV (hart ritme variabiliteit)-meting. Zo’n meting brengt het stress- en herstelniveau in kaart gedurende enkele dagen. In die dagen houdt de deelnemer ook een dagboekje bij van wat de activiteiten waren. Na de meting kun je in een grafiek aflezen wat het stressniveau was in verschillende situaties. En in welke situaties er juist ontspanning was, hoe goed de slaapkwaliteit was. Dat geeft veel aanknopingspunten voor herstel en de beste manieren van ontspanning. Denk aan meer of minder bewegen. Intensiever sporten of juist rustiger aan doen. Bepaalde activiteiten vaker doen of juist minder. De activiteiten anders verdelen over de dag.
In de retreats van De Oplader worden die HRV-metingen dan ook veel toegepast. HRV-metingen, bijvoorbeeld bij een sportarts, worden door veel zorgverzekeraars vergoed.
Chaos en waan van de dag doorbreken je goede voornemens?
Ook deze valkuil zullen veel mensen herkennen. We leven in een drukke wereld met veel afleidingen, we hebben veel ambities en er zijn veel mensen die wat van ons verwachten. Logisch dus dat we snel afgeleid raken van ons doel, maar tegelijkertijd is er elke dag weer een nieuwe kans om je eigen doelen na te streven. Om de drukte het hoofd te bieden helpt het om heel goed voor ogen te hebben wat je wilt veranderen aan jouw balans, liefst zo concreet mogelijk. Dus niet iets afleren (niet meer eindeloos scrollen op je telefoon), maar iets juist wel doen (elke morgen starten met een half uur Spaanse les, op je studeerkamer met de telefoon uit). Niet opgeven of boos worden als het een keer niet lukt, elke dag opnieuw proberen en je zult zien, después de un año hablarás excelente español.
Voor wandelen, zwemmen of iets sociaals geldt precies hetzelfde, plan dat eerst.
Verder helpt het om in je agenda eerst de dingen die je wilt bereiken te plannen en om daar je dag mee te beginnen. De minder belangrijke of minder leuke zaken, komen daarna dan wel. Zo is de kans veel groter dat je kunt doen wat je wilt en dat je daar ook de energie voor hebt. Tenslotte vergoot je je kans op een betere balans door heel goed te voelen waarom je die balans wilt. Als je het resultaat voor je kunt zien, liefst zelfs kunt voelen als je er aan denkt, dan houd je dat verlangen levend en is de kans het grootst dat je er steeds weer aan wilt gaan werken.
Voor jezelf zorgen past je eigenlijk niet of je gelooft er niet in?
Voor sommige mensen was het in de vroege jeugd zo lastig of onaantrekkelijk om voor zich zelf te zorgen, dat ze er negatieve gevoelens en denkbeelden bij ontwikkeld hebben. Ontspannen roept dan nare gevoelens op, zoals angst of schuldgevoel. Wanneer die patronen ingesleten zijn, blijven die zich herhalen op latere leeftijd en blijft zelfzorg een naar gevoel geven. Als dat jouw reden is waarom het niet lukt om voor jezelf te zorgen., is het zeker aan te raden om bij de huisarts naar een verwijzing naar een psycholoog of psychotherapeut te vragen. Dit soort patronen gaat namelijk niet vanzelf uit je systeem, daar heb je veel bewustwording voor nodig en een hele serie gesprekken waarin je samen met de behandelaar kunt beleven dat voor jezelf zorgen wel een prettige ervaring kan zijn.
Te veel stress om te kunnen ontspannen
Ook dat komt voor, je hoofd zit zo vol dat het piekeren niet te stoppen valt. Het brein heeft inderdaad geen knop om het mee uit te schakelen. Maar wat wel kan is het deel van de hersenen waar het gepieker plaats vindt wat rust geven, door een ander deel aan het werk te zetten. Het deel waar de beweging en coördinatie van de lichaamsdelen wordt aan gestuurd, kunnen we namelijk heel gemakkelijk aan de gang zetten. Door te bewegen bijvoorbeeld (wandelen, fietsen, zwemmen, doe vooral wat je leuk vindt) of met een ademhalingsoefening of ontspanningsoefening.
Dat brengt niet gelijk enorm veel rust als je zo veel stress hebt, maar het werkt steeds een beetje meer als je het vaker doet. Als je een manier van bewegen of ontspannen kiest die goed voelt, kun je er voor kiezen om dat vaak te doen op een dag, zodat alle beetjes ontspanning uiteindelijk maken dat je beter kunt slapen en herstellen. Je wordt dan steeds beter uitgerust en met een leger hoofd wakker, zodat je het stresspatroon kunt overwinnen.
Over de schrijver:
Wouter Vrooland is Registerpsycholoog Arbeid & Gezondheid en oprichter van De Oplader. Zijn passie is mensen te helpen om meer gedaan te krijgen door relaxter te leven.
